MỘT KHÔNG KHÍ, MỘT SỨC KHOẺ: Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ TRONG THỜI ĐẠI KHÁNG KHÁNG SINH
Gabriela Abelenda-Alonso; Alexander Rombauts; Núria Burguillos and Jordi Carratalà
Bài dịch từ tạp chí CMI. 27 (2021) 947-948
https://www.clinicalmicrobiologyandinfection.com/article/S1198-743X(21)00189-0/fulltext
Ô nhiễm không khí và kháng thuốc kháng sinh là hai trong số những vấn đề sức khỏe cộng đồng quan trọng nhất mà thế giới hiện nay phải đối mặt. Mặc dù tác hại của ô nhiễm không khí đã được biết đến ít nhất là từ đầu thế kỷ 20, nhưng các chính phủ và các nhà lãnh đạo kinh tế trên thế giới chỉ miễn cưỡng tuân thủ các thỏa thuận quốc tế được ký kết nhằm giảm phát thải các chất gây ô nhiễm không khí và khí nhà kính. Theo báo cáo Tình trạng không khí toàn cầu năm 2020, ô nhiễm không khí đã tăng từ yếu tố nguy cơ thứ năm lên thứ tư gây tử vong trên toàn thế giới, với 6,67 triệu ca tử vong. Theo dữ liệu từ Liên minh Y tế Công cộng Châu Âu, năm 2018, mỗi cư dân của một thành phố Châu Âu đều bị tổn thất phúc lợi trung bình hàng năm trên 1250 euro do tổn thất sức khỏe trực tiếp và gián tiếp liên quan đến chất lượng không khí kém.
Một số nhà khoa học đã nghiên cứu và xác định vật chất dạng hạt là chỉ số chính về ảnh hưởng sức khoẻ của ô nhiễm. Ngoài vật chất dạng hạt, ô nhiễm không khí còn bao gồm các hạt hóa học như ozone tầng đối lưu (O3), carbon monoxide, oxit nitơ và oxit lưu huỳnh (SO2 và SO3). Được biết, việc tiếp xúc lâu dài với các hạt khác cũng gây ra những ảnh hưởng có hại cho sức khỏe và trong trường hợp SO2 và O3, thiệt hại này có thể xảy ra ngay cả ở mức thấp hơn giới hạn theo hướng dẫn đặt ra.
Cho đến nay, ô nhiễm không khí ngoài trời có liên quan đến sự phát triển của nhiều bệnh nghiêm trọng như ung thư phổi, đột quỵ, bệnh thiếu máu cơ tim, suy tim và chứng mất trí nhớ. Tác động của các chất ô nhiễm không khí lên hệ hô hấp đã được biết rõ, bao gồm sự phát triển và làm trầm trọng thêm bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen suyễn và nhiễm trùng đường hô hấp dưới bao gồm viêm phổi; kết quả là sự gia tăng đáng kể số lượt tư vấn chăm sóc ban đầu và nhập viện do hội chứng hô hấp cấp tính. Một số nghiên cứu ban đầu cho thấy rằng ô nhiễm không khí thậm chí có thể là nguyên nhân gây ra hội chứng hô hấp cấp tính nặng do virus Corona 2 (SARS-CoV-2); lây nhiễm và tử vong liên quan đến bệnh do virus Corona 2019 (Covid-19). Một vấn đề đáng quan tâm khác là thực tế là tác động của ô nhiễm không khí dường như bị ảnh hưởng bởi sự nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu; mức khí nhà kính tăng đang đẩy nhiệt độ lên cao và do đó làm tăng tác động của ô nhiễm không khí đối với sức khỏe, đồng thời đang thay đổi tính thời vụ và sự phân bố của nhiều bệnh truyền nhiễm trên toàn thế giới.
Tình trạng kháng thuốc kháng sinh toàn cầu đã tăng tốc ở mức đáng báo động trong những năm gần đây. Mặc dù tác động thực sự của nó vẫn chưa được biết rõ nhưng người ta ước tính có khoảng 700.000 ca tử vong có thể xảy ra mỗi năm do nhiễm trùng kháng thuốc kháng sinh. Các yếu tố tiềm ẩn gây ra tình trạng kháng kháng sinh bao gồm nghèo đói, vệ sinh kém và kiểm soát nhiễm trùng kém trong bệnh viện. Tuy nhiên, việc lạm dụng kháng sinh tiếp tục là nguyên nhân chính gây ra tình trạng kháng kháng sinh và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng Clostridioides difficile và các tác dụng phụ khác liên quan đến kháng sinh. Năm 2019, tổng mức tiêu thụ kháng sinh trung bình – bao gồm cả mức tiêu dùng liên quan đến cộng đồng và bệnh viện – tại Liên minh Châu Âu là 19,4 liều xác định hàng ngày trên 1000 dân. Cụ thể ở cơ sở chăm sóc sức khỏe ban đầu, nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính là lý do phổ biến nhất để kê đơn thuốc kháng sinh, nhưng trong nhiều trường hợp, đơn thuốc không phù hợp. Mặc dù mức tiêu thụ thuốc kháng sinh đã chậm lại ở Liên minh Châu Âu trong thập kỷ qua, nhưng sự khác biệt giữa các nước giàu và nghèo vẫn còn cao và nhu cầu về các chiến lược y tế và kinh tế xã hội đan xen cho các vấn đề sức khỏe cộng đồng vẫn lớn hơn bao giờ hết.
Nguyên nhân của tình trạng kháng kháng sinh gia tăng cũng bao gồm việc sử dụng và lạm dụng thuốc kháng sinh trong thú y và dẫn đến sự lây lan của gen kháng kháng sinh sang người. Nghiên cứu dựa trên khái niệm Một Sức khỏe, phản ánh ý tưởng về sự phụ thuộc lẫn nhau giữa sức khỏe động vật, con người và môi trường, đã xác định một số cơ chế khác nhau để phổ biến các gen kháng kháng sinh qua môi trường, bao gồm cả đất canh tác, nước mặn và nước ngọt.
Sự hiện diện của gen kháng thuốc cũng đã được phát hiện ở các vi sinh vật trong không khí, đặc biệt là ở khu vực lân cận bệnh viện, trang trại và nhà máy xử lý chất thải. Năm 2017, Echevarria-Palencia và cộng sự đã xác định được các gen kháng β-lactam và sulphonamide lơ lửng trong không khí ở các khu vực gần công viên thành phố ở California. Ngoài ra, Hu và cộng sự đã báo cáo rằng nồng độ của các gen kháng kháng sinh này đã tăng đáng kể từ 4,90 ppm lên 38,07 ppm trong một đợt sương mù nghiêm trọng. Hơn nữa, một nghiên cứu gần đây được thực hiện ở 19 thành phố trên toàn thế giới đã ghi nhận tới 30 loại gen kháng kháng sinh trong không khí, phổ biến nhất trong số đó là gen blaTEM có khả năng kháng β-lactam, loại kháng sinh được sử dụng rộng rãi nhất, tiếp theo là gen qepA, mã hóa tính kháng quinolone. Nghiên cứu cũng cho thấy từ năm 2004 đến năm 2014, sự hiện diện của gen blaTEM ở thành phố Tây An đã tăng 178% và gen qepA tăng 26%.
Cho đến nay, tác động tiềm ẩn của ô nhiễm không khí đối với việc tiêu thụ thuốc kháng sinh trong dân chúng nói chung vẫn chưa được chú ý. Chúng tôi muốn thu hút sự chú ý đến vai trò có thể có của ô nhiễm không khí như một mối liên kết còn thiếu giữa sự lây lan của tình trạng kháng kháng sinh trong môi trường và tình trạng kháng kháng sinh quan sát thấy ở người (Hình 1). Việc kiểm tra kỹ lưỡng giả thuyết này có thể làm sáng tỏ quá trình lan rộng tình trạng kháng kháng sinh và kết quả có thể cung cấp bằng chứng thuyết phục cho việc thiết kế các chính sách hữu hiệu hơn về kháng kháng sinh và ô nhiễm không khí trên toàn thế giới. Cần có các dự án dữ liệu lớn quốc tế với phân tích chuỗi thời gian để đánh giá mối quan hệ tiềm tàng giữa mức độ ô nhiễm không khí và mức tiêu thụ kháng sinh trong dân chúng, đồng thời xác định mối liên hệ tiềm ẩn giữa các mức độ ô nhiễm này và nồng độ của một số gen kháng kháng sinh nhất định.
Hình 1. Một không khí, một sức khỏe: ô nhiễm không khí là mối liên kết còn thiếu giữa sự lây lan của tình trạng kháng thuốc trong môi trường và tình trạng kháng thuốc được quan sát thấy ở người. Đây có thể là một hiện tượng kép: ô nhiễm không khí có thể làm tăng việc tiêu thụ thuốc kháng sinh, đồng thời đóng vai trò là tác nhân môi trường gây ra tình trạng kháng kháng sinh giữa sức khỏe động vật và con người.
English