Trong khuôn khổ Hội nghị Sinh viên Nghiên cứu Khoa học năm học 2024–2025, tổ chức ngày 12 tháng 5 năm 2025 bởi Khoa Thú y, Học viện nông nghiệp Việt Nam, phần tham luận của PGS. TS. Nguyễn Văn Giáp đã mang đến nhiều suy ngẫm sâu sắc và truyền cảm hứng mạnh mẽ cho sinh viên, đặc biệt là những bạn đang và sẽ dấn thân vào con đường nghiên cứu khoa học. Với chủ đề “Từ ý tưởng đến bài báo khoa học”, bài tham luận không chỉ định hướng lộ trình nghiên cứu mà còn đặt ra những giá trị cốt lõi và khát vọng dài lâu của người trẻ trong hành trình khám phá tri thức.
Sinh viên nghiên cứu khoa học – Một lực lượng, một thế hệ kế cận
PGS. TS. Nguyễn Văn Giáp mở đầu bài tham luận bằng hình ảnh ẩn dụ đầy ấn tượng: con đường nghiên cứu khoa học là một hành trình dài, đôi khi “chưa biết điểm đến”, và nhiều lúc còn “chưa rõ hướng đi”. Trên hành trình đó, sinh viên không chỉ là người học hỏi, mà chính là lực lượng kế thừa, bổ sung và duy trì ngọn lửa khoa học, đảm bảo sự phát triển bền vững của tri thức nhân loại.
Sinh viên được xem là thế hệ kế cận, cần được quan sát – tham gia – rèn luyện – và quan trọng nhất là hình thành tư duy phát hiện và giải quyết vấn đề. Đó không phải là một kỹ năng tự nhiên có được mà cần trải qua quá trình trải nghiệm trong môi trường học thuật và thực tiễn.
Nghiên cứu khoa học không phải là “hoạt động ngoại khóa”
Một trong những điểm nhấn đáng chú ý trong bài tham luận là khẳng định: “Nghiên cứu khoa học của sinh viên không phải là một hoạt động ngoại khóa”. Đây không phải là lựa chọn bên lề, mà phải là một phần gắn bó chặt chẽ với quá trình học tập, đào tạo và trưởng thành nghề nghiệp. Khoa Thú y – Học viện Nông nghiệp Việt Nam là một ví dụ điển hình trong việc thúc đẩy sinh viên tham gia nghiên cứu ngay từ năm đầu đại học, từ trang trại, phòng thí nghiệm đến phòng học.
PGS. Giáp dẫn chứng mô hình “Sự nảy mầm của hạt” – một dự án nhằm khơi dậy tư duy khoa học và khích lệ người học bước ra khỏi giới hạn an toàn của bản thân. Theo thầy, nghiên cứu không chỉ là học thuật, mà còn là quá trình khai phóng tư duy và giải mã thế giới.
Vì sao cần công bố bài báo khoa học?
Sau khi đề cập đến vai trò và sự cần thiết của sinh viên trong nghiên cứu khoa học, bài tham luận chuyển sang phần trọng tâm: quá trình đi từ ý tưởng đến công bố bài báo khoa học.
PGS. Nguyễn Văn Giáp nhấn mạnh rằng công bố bài báo khoa học không đơn thuần là để “làm đẹp” hồ sơ hay có thành tích cá nhân. Việc công bố mang lại nhiều giá trị:
- Góp phần vào kho tàng tri thức chung của nhân loại.
- Giúp công trình nghiên cứu được ghi nhận và lan tỏa.
- Xác lập vị trí học thuật của người nghiên cứu.
- Làm căn cứ xin tài trợ và tham gia vào các mạng lưới khoa học quốc tế.
Bài báo khoa học, theo PGS. Nguyễn Văn Giáp, là một “công trình khổ hạnh” – nơi mà sự “đau khổ” trong chuẩn bị và viết lách được đền đáp bằng niềm “hạnh phúc” khi công trình được công nhận và chia sẻ. Mỗi bài báo là một tác phẩm độc bản, chứa đựng tri thức, lao động và cảm xúc của người làm khoa học.
Hành trình từ ý tưởng đến bài báo: không tuyến tính, mà là xoáy trôn ốc
Một trong những hình ảnh thú vị được nêu trong tham luận là sự phát triển của tri thức không theo đường thẳng, mà giống như đường xoáy trôn ốc. Nghĩa là những ý tưởng – tưởng như lặp lại, thực ra đang tiến hóa theo hướng cao hơn, mới mẻ hơn.
Ý tưởng có thể đến từ:
- Tài liệu học thuật hiện có.
- Quan sát thực tiễn trong sản xuất, đời sống.
- Tình huống nảy sinh trong quá trình học tập, thực hành.
Sau khi hình thành ý tưởng, bước tiếp theo là xây dựng đề cương nghiên cứu – một bản vẽ chi tiết cho toàn bộ công trình, giống như kiến trúc sư cần bản vẽ để xây nhà. Đề cương không chỉ giúp người nghiên cứu định hướng lộ trình mà còn giúp người hướng dẫn, người phản biện và cộng đồng khoa học hiểu rõ mục tiêu, phương pháp và tiến trình.
Bắt tay vào thực hiện – Re-search!
Một trong những điểm thú vị mà PGS. Nguyễn Văn Giáp nhấn mạnh là bản chất của “research” – không chỉ là nghiên cứu mới, mà là sự tái khám phá, lặp đi lặp lại có hệ thống để làm sáng tỏ điều chưa rõ. Thầy trích dẫn câu nói nổi tiếng của Thomas Edison: “Tôi không thất bại 1.000 lần, chỉ là sáng chế này có 1.000 bước mà thôi.” – nhấn mạnh yếu tố kiên trì và tinh thần học hỏi trong nghiên cứu.
Viết bài báo – không chỉ là thuật lại kết quả
Bước cuối cùng – và cũng là cửa ngõ để bước ra thế giới – là viết và công bố bài báo khoa học. Một bài báo tốt cần trình bày rõ:
- Bối cảnh và khoảng trống tri thức.
- Câu hỏi nghiên cứu cụ thể.
- Phương pháp rõ ràng, minh bạch.
- Kết quả và thảo luận mang tính phản biện, so sánh.
- Kết luận và hướng phát triển tiếp theo.
PGS. Nguyễn Văn Giáp nhấn mạnh: viết bài báo không phải là chép lại nhật ký thực nghiệm, mà là trình bày luận cứ, tư duy và đóng góp học thuật một cách thuyết phục và logic.
Kết luận – Tư duy nghiên cứu là ngọn gió nâng cánh ước mơ
Bài tham luận khép lại bằng lời nhắn gửi mang tính truyền cảm hứng: “Nếu tôi nhìn được xa, là bởi tôi đứng trên vai những người khổng lồ” – câu nói nổi tiếng của Isaac Newton như một lời khẳng định rằng nghiên cứu khoa học không phải là cuộc hành trình đơn độc, mà là sự tiếp nối tri thức từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Qua tham luận này, PGS. TS. Nguyễn Văn Giáp không chỉ cung cấp kiến thức nền tảng cho hành trình nghiên cứu của sinh viên, mà còn thắp lên ngọn lửa đam mê và trách nhiệm của người trẻ với tri thức nhân loại.
 |
 |
 |
 |
KHOA THÚ Y
English