Nhận thức và thực hành của chủ cơ sở giết mổ, chế biến thịt lợn đối với phương pháp gây ngất động vật trước khi giết mổ

Perceptions and practices of pig slaughter owners and meat processors on stunning methods

Vũ Thị Thu Trà¹, Dương Văn Nhiệm¹, Đặng Xuân Sinh², Lê Thị Huyền Trang²,

Đặng Thị Thuỳ Linh² và Đồng Văn Hiếu¹*

¹: Học viện Nông nghiệp Việt Nam

²: Viện Nghiên cứu Chăn nuôi quốc tế (ILRI)

^*: Tác giả liên hệ email: dvhieuvet@vnua.edu.vn

Đặt vấn đề:

        Hiện nay, vấn đề phúc lợi động vật ngày càng được quan tâm ở các quốc gia trên thế giới. Trong chăn nuôi, việc đảm bảo phúc lợi động vật được yêu cầu thực hiện trong toàn bộ chuỗi sản xuất, từ quá trình chăn nuôi tại trang trại, đến vận chuyển và giết mổ. Gây ngất động vật trước khi giết mổ là thiết yếu để đảm bảo động vật bất tỉnh và không còn cảm thấy sợ hãi, đau đớn khi giết mổ. Uỷ ban Châu Âu (EC) đã ban hành Quy định Council Regulation số 1099/2009 về bảo vệ động vật khi giết mổ, trong đó có nêu yêu cầu chung đối với việc giết mổ, phương pháp gây ngất và kiểm soát gây ngất đối với động vật khi giết mổ. Tại Việt Nam, việc giảm thiểu đau đớn, sợ hãi và đối xử nhân đạo với động vật, cũng như gây ngất động vật trước khi giết mổ đã được quy định tại Điều 21, Luật Thú y số 79/2015/QH13 và Điều 71, Luật Chăn nuôi số 32/2018/QH14. Tuy nhiên, hiện nay ở miền Bắc Việt Nam, việc gây ngất động vật trước khi giết mổ vẫn chưa được áp dụng và ít được quan tâm. Vì vậy, nghiên cứu này được thực hiện nhằm đánh giá nhận thức và thực hành của chủ cơ sở giết mổ lợn, chế biến thịt lợn về phương pháp gây ngất động vật trước khi giết mổ.

Phương pháp nghiên cứu:

        Khảo sát được tiến hành trong tháng 12 năm 2024 tại 3 huyện Mê Linh, Sóc Sơn và Đông Anh, thuộc TP Hà Nội. Bảng câu hỏi có cấu trúc đã được thiết kế sẵn để thu thập thông tin từ các chủ cơ sở giết mổ lợn và chế biến thịt quy mô vừa và nhỏ. Các thông tin chính gồm nhân khẩu học, kinh nghiệm và quy mô giết mổ, chế biến, kiến thức và thực hành của chủ một số cơ sở giết mổ, chế biến thịt lợn về việc gây ngất cho động vật trước khi giết mổ, tập trung vào những lợi ích của việc gây ngất và ảnh hưởng của gây ngất đến chất lượng thịt lợn và sản phẩm chế biến từ thịt.

Kết quả chính:

        Tổng số 27 cở sở giết mổ lợn đã tham gia khảo sát, trong đó 44,44% người phỏng vấn có dưới 10 năm kinh nghiệm, trong khi đó 48,15% người có từ 10-20 năm kinh nghiệm và chỉ có 7,41% người có trên 20 năm kinh nghiệm giết mổ lợn. Đa phần các cơ sở này có quy mô giết mổ khoảng 11-20 con/ngày (55,56%), còn quy mô 5-10 con/ngày và trên 20 con/ngày đều chiếm 22,22%.

        Gây ngất trước khi giết mổ động vật đã được quy định trong Luật chăn nuôi năm 2018, tuy nhiên, phần lớn chủ sơ giết mổ lợn cho biết họ chưa biết quy định này (88,89%), cũng như chưa từng tham gia tập huấn về gây ngất cho động vật trước khi giết mổ (81,48%) (Bảng 1). Mặc dù vậy, có thể thông qua các nguồn khác mà chủ các cơ sở giết mổ cũng có phần nào kiến thức về gây ngất cho động vật, cụ thể là có 77,78% người biết có phương pháp dùng điện để gây ngất cho lợn và 66,67% người biết một số mục đích của việc gây ngất cho vật nuôi trước khi giết mổ, bao gồm: để lợn không kêu, giảm tiếng ồn; lợn không giẫy giụa giúp cho giết mổ, lấy tiết dễ dàng hơn, đảm bảo an toàn khi giết mổ; ngoài ra việc gây ngất còn làm giảm đau đớn cho con vật khi giết mổ.

        Tuy nhiên, vẫn có 37,04% người được phỏng vấn không biết hoặc không cho rằng gây ngất cho động vật trước khi giết mổ giúp cho việc lấy tiết được dễ dàng, theo họ thì nếu dùng điện gây ngất cho động vật, quá trình lất tiết diễn ra lâu hơn, tiết sẽ không ra hết so với giết mổ thông thường. Bên cạnh đó, 18,52% người không biết hoặc cho rằng gây ngất trước khi giết mổ không làm giảm căng thẳng, đau đớn cho động vật khi giết mổ, thậm chí làm động vật đau đớn khi bị điện giật; đồng thời cũng có 18,52% người không biết hay cho rằng gây ngất trước khi giết mổ không làm giảm nguy cơ xảy ra các sự cố (bị động vật tấn công, bị thương) trong khi giết mổ, lấy tiết.

        Ngoài ra, 59,26% người tham gia cho rằng gây ngất cho động vật trước khi giết mổ làm giảm chất lượng thịt, như làm chín thịt, thịt bị cứng, không dẻo, ảnh hưởng đến chất lượng giò, thịt bị nhạt màu, vẫn còn tiết trong mạch máu, thịt bị tím. Hơn nữa, có 14,81% người cho rằng người tiêu dùng sẽ không chấp nhận mua thịt tươi hay sản phẩm chế biến từ thịt của động vật được gây ngất trước khi giết mổ do cảm quan thịt không đẹp mắt, thịt không được tươi dẻo, thịt nhạt màu.

        Các cơ sở giết mổ đi thu mua lợn vào buổi sáng, lợn được vận chuyển về cơ sở vào cuối buổi sáng hoặc đầu buổi chiều, sau thời gian nghỉ, lợn được giết mổ từ 2 đến 4 giờ sáng ngày hôm sau. Tuy nhiên, tất cả 27 cơ sở giết mổ lợn này đều không áp dụng biện pháp gây ngất cho lợn trước khi giết mổ. Lý do các cơ sở giết mổ không áp dụng biện pháp gây ngất cho lợn bao gồm:

• Lo ngại việc gây ngất cho lợn trước khi giết mổ có thể làm ảnh hưởng đến chất lượng thịt và giò (37,04%)
• Không biết thông tin về gây ngất cho lợn cũng như không biết mua máy gây ngất ở đâu (33,33%)
• Chưa thấy có cơ sở nào ở khu vực xung quanh áp dụng gây ngất cho lợn (29,63%)
• Lý do khác: quy mô giết mổ nhỏ nên không cần thiết phải gây ngất cho lợn, gây ngất cho lợn khó thực hiện, lo sợ bị điện giật khi sử dụng thiết bị gây ngất bằng điện

Kết luận:

        Như vậy, chủ các cơ sở giết mổ lợn tham gia phỏng vấn vẫn chưa có đầy đủ kiến thức và thông tin về gây ngất cho động vật trước khi giết mổ. Do đó, cần thiết phải tổ chức các lớp tập huấn dành cho chủ các cơ sở giết mổ về các quy định đảm bảo phúc lợi động vật, từ đó nâng cao nhận thức của họ đối với vấn đề này và tiến tới áp dụng gây ngất cho động vật trước khi giết mổ.

Từ khóa: giết mổ lợn, gây ngất, nhận thức, thực hành

Đăng tại: Vũ Thị Thu Trà, Dương Văn Nhiệm, Đặng Xuân Sinh, Lê Thị Huyền Trang, Đặng Thị Thuỳ Linh và Đồng Văn Hiếu (2025). Nhận thức và thực hành của chủ cơ sở giết mổ, chế biến thịt lợn đối với phương pháp gây ngất động vật trước khi giết mổ. KHKT Chăn nuôi, 308: 69-73.

Article-2025-CN-Hiểu biết của người dân Giết mổ